Κάπου το Δεκέμβριο του 2005 έγραψα το παρακάτω κείμενο ως απάντηση στο Νίκο Δήμου και στις θέσεις του. Το δημοσιεύω τώρα, αυτούσιο, όπως το συνέταξα τότε, ένα ανοιχτό γράμμα σε ένα συγγραφέα που με επηρέασε, αλλά έφτασε η στιγμή να του αντιτάξω μια ανακάλυψη που τον ξεπερνά, όχι γιατί είμαι πιο έξυπνος ή πιο σοφός αλλά γιατί και οι δύο είμαστε, τελικά, καθοριζόμενοι από την ιστορία, επομένως πολύ λίγο ελεύθεροι: ένας βαθμός συνειδητοποίησης είναι ένας βαθμός ελευθερίας και αυτό θα ήθελα να είναι η δική μου συμβολή στη σχέση μου με το συγγραφέα αυτόν, σαν ευχαριστία...

Τα μοντέλα δεν είναι κλειστά συστήματα να θεωρηθούν ξεχωριστά αλλά στους συσχετισμούς μεταξύ τους. Δε γεννηθήκαμε, ως Έλληνες στην πλουσιότερη συνοικία αυτού του κόσμου αλλά σε κάποια από τις δευτεροκλασάτες μεν, προνομιούχες δε. Έτσι το να ονειρευόμαστε να γίνουμε η πλουσιότερη συνοικία σημαίνει οτι ξεχνάμε σε ποιές αντιφάσεις ζούμε, οτι πρέπει να καταπιεζόμαστε σχετικά λίγο αλλά να καταπιέζουμε, έμμεσα, πολύ περισσότερο τους κατοίκους των μη προνομιούχων συνοικιών.

Από τα γραφόμενά σας έχω αντιληφθεί ότι ελπίζετε οτι κάποιο μοντέλο στη βάση φιλελεύθερο συνδυασμένο με κοινωνικές χορηγήσεις σε διάφορες ποσολογίες(που αδυνατώ να ποσοτικοποιήσω) είναι η καλύτερη δυνατή και ρεαλιστικότερη υπόσχεση για το μέλλον. Νοιώθω τον ενθουσιασμό σας (και τον συμμερίζομαι) σε κάθε νέο βήμα της επιστήμης, της τεχνολογίας, της ποιότητας ζωής. Όμως αδυνατώ να επαφιεθώ στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων αφού ακριβώς βλέπω τις αντιφάσεις που παράγει, εδώ welfare, εκεί ανέχεια, εδώ ειρήνη, αλλού πόλεμο. Zήσαμε 50 χρόνια δίχως πόλεμο στο σπίτι μας αλλά οι νεκροί από τους απανταχού συρράξεις ξεπέρασαν αυτούς του 2ου παγκοσμίου. Σε αυτές εμείς σχετιζόμαστε, άμεσα ή έμμεσα. Είναι πράγματα αποτρόπαια που συνέβησαν και συμβαίνουν σε άλλες συνοικίες, ακόμα σε μερικές από τις προνομιούχες, ακόμα και σε μερικές γειτονικές.

Δε νομίζω οτι, επειδή έτυχε να γεννηθώ εδώ που γεννήθηκα πρέπει να εφησυχάζω ή να παριστάνω οτι μόνο εδώ μπορώ να ζω ή μόνο για εδώ μπορώ να νοιάζομαι. Είμαστε πια , αντικειμενικά τόσο αντικειμενικά δεμένοι με τους άλλους κατοίκους του πλανήτη που δε μπορούμε πλέον να παριστάνουμε οτι δεν υπάρχουν. Ο απόηχος των κλυδωνισμών στην Κίνα φτάνει πλέον ισχυρός ως εδώ. Πρέπει να λάβουμε συνείδηση της διεθνοποίησης που συντελείται εδώ και αιώνες αλλά επιταχύνθηκε με απίστευτο τρόπο ακριβώς αυτόν τον 20ο αιώνα, σε συνδυασμό και με τα νέα δημογραφικά μεγέθη. Η Κίνα είναι σήμερα από μόνη της σχεδόν ισοδύναμη πληθυσμιακά και πλουτοπαραγωγικά με ολόκληρο τον κόσμο των αρχών του 20ου αιώνα. Ο κόσμος αλλάζει, όπως και πριν άλλωστε αλλά πάντα πιο γρήγορα, με επιταχυνόμενη ...επιτάχυνση. Η υπάρχουσα μορφή οργάνωσης που ανακαλύφθηκε πριν 500 χρόνια και κυριάρχησε πριν από 150-200 είναι πλέον ανεπαρκής, παρήξε τόσες καταστρεπτικές αντιφάσεις, τις μεγαλύτερες που γνώρισε η ανθρωπότητα διακυβεύοντας την ίδια την ύπαρξή της. Αυτή η οργάνωση δεν άλλαξε και μακάρι να λειτουργούσε. Αλλά δε λειτουργεί καθώς οι αντιφάσεις της αυξάνονται και προετοιμάζονται σε νέες τάξεις μεγεθών. Οι εξοπλισμοί χτυπούν αλλεπάλληλα ρεκόρ μαζί με τον πλούτο, και είναι πάντα μια επένδυση που χρειάζεται απόσβεση και κέρδος, όπως και πριν από 50, 75, 100, 110, 120, 130...κλπ χρόνια αλλά και στα μεσοδιαστήματα των χρόνων αυτών σε μικρότερη κλίμακα.

Μου φαίνεται όμως οτι άρχισα να μακρηγορώ. Οι παραπάνω γενικεύσεις είναι ανεπαρκείς και δε χρησιμεύουν για να δείξουν κάποια τάση ή κάποια "εσωτερική σχέση". Είναι απλά αναφορές σε αντιφάσεις, προβλήματα που πρέπει να λυθούν για να εξυπηρετηθεί η ζωή μας. Γιατί δε μπορούμε να περιμένουμε με σταυρωμένα χέρια την επόμενη γενικευμένη κρίση, την επόμενη αλυσιδωτή αντίδραση της κορύφωσης των αντιφάσεων.

Ζούμε σε αποχές εφησυχασμού και παθητικότητας χωρίς να συνειδητοποιούμε την ιστορική στιγμή. Και μόνες οι αναλογίες με την ευφορία και αισιοδοξία των αρχών του αιώνα,(πριν τον 1ο Παγκόσμιο) ή την καταναλωτική φρενίτιδα πριν την κρίση του '29 και τον επακόλουθο 2ο παγκόσμιο είναι αρκετές για να μας κινήσουν υποψίες, να μας κάνουν να αναρωτηθούμε.

Το πρόβλημα στην κατανόηση βέβαια δεν είναι η έλλειψη στοιχείων, υπάρχουν βουνά πλέον από δαύτα. Το πρόβλημα είναι η έλλειψη μεθόδου στην οργάνωσή τους και στην εξαγωγή συμπερασμάτων, χρήσιμων και εφαρμόσιμων. Γενικά η καλύτερη, η πιο αποτελεσματική, τόσο που να καθορίσει και να χαρακτηρίσει όλη την εποχή μας, είναι η επιστημονική μέθοδος, αλλά δεν έχει εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς. Αυτό δεν είναι παράδοξο αν σκεφτεί κανείς οτι δεν είναι πάντα στο συμφέρον της κυρίαρχης μερίδας αυτού του κόσμου να εφαρμοστεί μια δύναμη με τόσο επαναστατικό χαρακτήρα όπως η επιστήμη στο να καταδείξει το χαρακτήρα αυτής της ίδιας της μερίδας και τη λύση στις αντιφάσεις της, δηλαδή δεν είναι δυνατόν η κυρίαρχη τάξη να προάξει ηθελημένα την εξάλειψή της. Αλλά ταυτόχρονα, παρ'όλη τη δύναμή της δε μπορεί να ξεφύγει από αυτό που της προδιαγράφεται σαν ιστορικός της ρόλος με τα όριά του. Δε συνειδητοποιεί το αντιδραστικό, αντιφατικό της ύπαρξής της, ούτε μπορεί να το συνειδητοποιήσει γιατί αυτόματα παύει να έχει λόγο ύπρξης!

Η επιστημονική μέθοδος αντιμετώπισης των αντιφάσεων έχει βρεθεί και εφαρμοστεί από αυτούς που είχαν λόγο να αναιρέσουν την κυριαρχία μιας αντιδραστικής τάξης. Παραδόξως μάλιστα ανακαλύφθηκε από προσωπικότητες της κυρίαρχης τάξης που φτάνοντας στη συνειδητοίηση που ανέφερα παραπάνω και προκειμένου να φτάσουν στα απώτατα συμπεράσματα τις επιστημονικές τους ανακαλύψεις στην οικονομία, κοινωνιολογία και πολιτική(αλλά και σε άλλους τομείς όπως η ανθρωπολογία) πρόδωσαν την τάξη τους και συντάχθηκαν με τη μερίδα στην οποία διέβλεπαν την προοπτική και την πρόοδο. Ο μαρξισμός είναι η μόνη λοιπόν επιστημονική προσέγγιση στους παραπάνω τομείς και δεν έχει βρει ακόμα διάψευση στην πραγματικότητα (δε θα μπλέξω τον Πόππερ, ελπίζω να μη χρειάζεται). Άλλη επιστήμη, που να ακολουθεί δηλαδή την επιστημονική μέθοδο, στην οικονομία και μετά στην κοινωνία και πολιτική δε γνωρίζω και σε περίπτωση που γνωρίζετε εσείς παρακαλώ θερμά να με πληροφορήσετε.
Το μήνυμα αυτό σας αποστέλλεται σαν μια αντανάκλαση μέσα από τα χρόνια που τα γραφόμενά σας ανακλώνταν ή απορροφούνταν στο δικό μου κεφάλι. Περιέργως βρήκε το δρόμο του απόψε προς εσάς. Σε ευχάριστη προσμονή θα περιμένω μια αναλαμπή σας.

Νικόλας Π., Ρώμη